Slaapdossier van A tot ZZZ

Waarom slapen we eigenlijk, en wat gebeurt er met je als je slaapt? Hoe kom je in
slaap? Wat verandert er als je ouder wordt? En wat zijn de oorzaken en gevolgen van slaaptekort? Dat kun je allemaal lezen in het Physalis slaapdossier. Eén ding staat vast. We hebben voldoende slaap nodig om gezond te blijven!

WAAROM SLAPEN WE?

Slaap is een van de eerste levensbehoeften. Twee derde van ons leven zijn we wakker en een derde ervan slapen we. Wanneer je slaapt, vindt er in feite een reset van je systeem plaats. Alle opgestapelde belevenissen van de dag worden vanuit het gedeelte van het brein waar ze het eerst binnenkomen (de hippocampus) opgeslagen in de hersendelen waar het korte- en lange termijn zich bevinden. Zo word je ‘s ochtends weer met een frisse en opgeruimde geest wakker. Ook fysiek gebeurt er van alles terwijl we slapen. We rusten uit, doen energie op, spieren herstellen, wonden genezen, het immuunsysteem gaat aan het werk waardoor ontstekingen worden aangepakt en ziektekiemen opgeruimd.

Ook de huid revitaliseert tijdens de slaap. Zo is het ook echt aan je te zien dat je goed slaapt.

SLAPEN EN WAKEN

Er zijn twee factoren die van invloed zijn op je slaap- en waakritme. Je interne biologische klok wordt gevormd door een groep zenuwcellen die liggen in het gebied in de hersenen waar allerlei vitale processen worden aangestuurd (hypothalamus).

Deze interne klok staat in nauw verband met de epifyse, een ander hersengebied
dat de productie van melatonine reguleert. Deze productie wordt gestimuleerd
wanneer het donker is en afgeremd wanneer het licht wordt. Als onze slaapomgeving niet donker genoeg is levert dat een probleem op voor de productie van melatonine, die je in slaap helpt.

Bioritme is belangrijk voor het in stand houden van een goede energieverdeling. Overdag zijn onder andere onze darmen aan het werk om ons eten te verteren zodat in de nacht het immuunsysteem genoeg energie heeft om zijn werk te doen. Als de verdeling van energie niet meer volgens het bioritme loopt ontstaan er gezondheidsproblemen.

De tweede factor heeft te maken met het adenosineniveau in je hersenen.

Adenosine is het restproduct van energieverbranding in de hersenen. Wanneer je adenosinelevel zich aan het einde van de dag ophoopt, word je slaperig. Tijdens je
slaap wordt adenosine weer afgebroken en de volgende dag begint het proces
opnieuw! Typische waakhormonen zijn adrenaline en cortisol; deze worden onder
invloed van daglicht aangemaakt en zorgen dat we alert en wakker blijven.

SLAPEN IN FASEN

Tijdens je slaap vindt er steeds een cyclus van circa 90 minuten plaats die veranderingen in hersenactiviteit, oogbewegingen en spieractiviteit vertoont. De slaap wordt verdeeld in drie fasen:

– Non-remslaap 1 en 2 – lichte slaap
– Non-remslaap 3 en 4 – diepe slaap
– Remslaap – droomslaap

Aan het begin van de nacht is de non-remslaapfase langer dan de remslaap en in de loop van de nacht wordt de remslaap langer. Alle stadia bij elkaar zijn nodig voor de lichamelijke en geestelijke verwerking van de belevenissen van de dag.

Tijdens de non-remslaap 1 en 2 staan je hersenen in een lichte slaapstand. Dit stadium duurt maar enkele minuten en is een overgangsfase van wakker naar een
slaaptoestand waarbij de spieren zich totaal ontspannen. Je bent je nog enigszins
bewust van de buitenwereld. Je hersenen bereiden zich voor op het wegschrijven
van de indrukken van de dag die in de hippocampus zijn opgeslagen.

In non-rem slaap 2 is er sprake van langzame oogbewegingen (‘Slow Eye Movements’). Je komt steeds dieper in slaap en neemt je omgeving niet meer waar.

Tijdens de non-remslaap 3 en 4 ben je echt in slaap en ervaar je nauwelijks nog iets van de buitenwereld. De laatste informatie wordt vanuit de hippocampus opgeslagen in verder gelegen hersengedeelten. Tijdens deze fase van de slaap worden er groeihormonen aangemaakt. Deze hormonen gaan samen met je immuunsysteem aan het werk om herstelwerkzaamheden uit te voeren. Het groeihormoon krijgt hulp van de neurotransmitter GABA. (gamma-aminoboterzuur). Deze onderdrukt een teveel aan hersenactiviteit, waardoor het groeihormoon beter zijn werk kan doen.

Remslaap staat voor de slaapfase met ‘Rapid Eye Movement’. De rest van je lichaam is in diepe rust, de spieren zijn volkomen ontspannen. Tijdens je remslaap
– circa een kwart van de slaaptijd – droom je. Tijdens je remslaap wordt alle opgeslagen informatie verwerkt en worden er nieuwe neurale verbindingen gelegd
en verbeteringen doorgevoerd. Dit is belangrijk voor je creatieve ontwikkeling en
sociale interacties.

EEN LEVEN LANG SLAPEN

Wanneer de foetus in de baarmoeder groeit, bevindt het zich in een remslaaptoestand. De bewegingen van de baby zijn het gevolg van willekeurige pieken in hersenactiviteit. De ongeboren foetus heeft het verlammende effect van de remslaap nog niet ontwikkeld. Dankzij de slaaptoestand is alles gericht op de groei.
Eenmaal geboren bestaat het leven van baby’s voornamelijk uit slapen en eten. De lengte van remslaap is langer dan bij volwassenen omdat er allerlei neurale verbindingen moeten worden aangelegd. In de kindertijd wordt de non-rem slaapfase steeds groter zodat er genoeg opslagcapaciteit is om nieuwe ervaringen te kunnen opslaan.

Tieners ondergaan een verschuiving in hun bioritme die niet is tegen te houden.
Ze blijven tot laat op en krijgen het moeilijk voor elkaar uit hun bed te komen. Een
evolutionaire theorie is dat jongeren door de verschuiving, meer ruimte voor eigen
ontwikkeling krijgen zonder dat ze gestoord worden door hun ouders.
Bij volwassenen verschuift het bioritme weer naar normaal. Zij hebben over het algemeen andere slaapproblemen, namelijk de gebroken nachten met jonge kinderen …

Ook hebben volwassenen last van inslaapproblemen doordat ze piekeren en
daardoor de slaap niet kunnen vatten.

Bij oudere mensen zie je veel inslaap- en doorslaapproblemen. Als je ouder wordt,
zijn de hersengolven minder sterk waardoor je minder diep slaapt. Hierdoor wordt
het moeilijker om je opslagcapaciteit van overdag leeg te krijgen om ruimte te bieden voor nieuwe ervaringen. Toch blijft het van belang om de tijdelijke opslagcapaciteit overdag (hippocampus) zo veel mogelijk tijdens de slaap te leggen. Hierbij kan een vroeg middagdutje (het liefst tussen 11 en 12 uur) wonderen doen. Zo vermijd je verstrooidheid en vergeetachtigheid!

SLAAPTEKORT

Gemiddeld is de ideale slaapduur zo’n zeven tot negen uur per nacht, maar per
persoon kan de behoefte aan slaap verschillen tussen de vijf en tien uur. Wanneer
we niet of te weinig slapen, gaat er van alles mis. Slaaptekort veroorzaakt allerlei klachten als hoofdpijn, duizeligheid, prikkelbaarheid, vermoeidheid en concentratieproblemen. Daarnaast kunnen bepaalde processen op lange termijn in de war raken zoals je spijsvertering en de aanmaak van hormonen.

Slapeloosheid leidt bij 13% van de mensen tot een depressie en verhoogt het risico op obesitas. Ook je immuunsysteem functioneert op een lager niveau als je te weinig slaapt. Met als gevolg een verminderde weerstand en een verhoogde kans op allergieën.

Een op de vijf volwassenen heeft moeilijkheden met slapen. Circa 40% van hen
geeft aan dat zij hierdoor worden belemmerd in hun functioneren. Er zijn meer dan
tachtig slaapstoornissen die worden onderverdeeld in vier categorieën: vreemd
gedrag tijdens het slapen, slaapritmestoornissen, slaaptekort en teveel slapen.
Slaapproblemen zijn van alle tijden. In de traditionele kruidengeneeskunde worden
al eeuwenlang kruiden- en plantenextracten toegepast om de slaap te verbeteren.

Over mijzelf

De laatste jaren heb ik enorm veel last van slaapproblemen, lekker doorslapen, ik weet niet meer wat dat is. Denk aan een jonge moeder met een baby (ik weet het nog als de dag van gisteren, al die gebroken nachten). Ik heb het met mijn lieve katten (die wekken mij ook rustig ’s nachts) en omdat ik chronische pijn heb wil ik ook vaak wakker worden door de pijn of het vele zweten. Dat heeft natuurlijk ook met mijn medicatie te maken.

Maar ik denk dat als ik Marie en Toulouse niet had, dat ik ook een onrustige slaper zou zijn. En zo herkenbaar, al die fysieke en mentale klachten die je krijgt. Een goede nachtrust is inderdaad heel belangrijk!

Slaap jij heerlijk de hele nacht door of heb jij ook slaapproblemen?